मुखको क्यान्सर
२० प्रतिशतसम्म क्यान्सर मुखको छ र यो भन्दा अझ
भयानक रूपमा क्यान्सर
हुनुभन्दा पहिलेको अवस्था पि्रक्यान्सेरस लिजन र
कन्डिसन थुप्रै पाइन्छन् । नेपालमा सन् २००० मा विश्व
स्वास्थ्य संगठनले गरेको सर्वेक्षणमा पुरुषमा पहिलो र
महिलामा तेस्रो पाठेघर र स्तन क्यान्सरपछि प्रमुख
क्यान्सर मुखको क्यान्सर
भएको जानकारीमा ल्याएको थियो ।
मुखको क्यान्सर भनेको मुखका अङ्ग,
तन्तुहरूको कोषको अस्वाभाविक अनियन्त्रित र
असामञ्जस्य किसिमको वृद्धि नै हो । कारण
हटाउँदा पनि कुनै कोषको आकार-
प्रकारमा वृद्धि भैरह्यो र घाउ-खटिराहरू २-३
हप्तासम्म पनि निको नभए मुखको क्यान्सर
हो कि भनी शंकाको घेरामा राखेर तुरुन्त विशेषज्ञ
सेवा लिनुपर्छ ।

कारणहरू
मुखको क्यान्सरको कारण यही नै हो भनेर
पत्ता नलागेको भए पनि मुखको क्यान्सर बनाउन सक्ने
सम्भाव्य कारणहरू तथा खतरानाक तत्वहरू
लामो समयदेखि पत्ता लागिसकेका छन् ।
सुर्तीजन्य पदार्थ -टोबाको)
मुखको क्यान्सर भएका बिरामीमा ९०
प्रतिशतभन्दा बढी बिरामीले
सुर्तीजन्य
पदार्थको सेवन गरेको देखिन्छ । यस्ता वस्तुको सेवन
बन्द गर्नाले मुखको क्यान्सर हुने सम्भावना घट्छ ।
सुर्ती निकोटियना रस्टिका र टोबाकमको पात
सिधै वा प्रशोधित गरी विभिन्न रूपमा सेवन गरिन्छ ।
सुर्तीको क्यान्सर बनाउन सक्ने भूमिका-क्षमता,
सुर्तीको किसिम, प्रकार, सेवन विधि र यससँग प्रयोग
गरिने अन्य तत्वहरूले निश्चित गर्छ जस्तै चुरोट,
बिडी खानेमा क्यान्सर २० वर्षमा देखिन्छ भने
धूवाँरहितमा ५ देखि १० वर्षमा तर खैनी खानेमा ३
महिनामै पनि देखिएको छ । सुर्ती र पान दुवै
खानेमा मुखको क्यान्सर २० देखि ३०
गुणा बढी देखिन्छ ।
मद्यपान -अल्कोहल)
अहिले मद्यपान चर्को देखिन्छ । मद्यपानले
मुखको म्युकोसालाई सुख्खा बनाइदिन्छ ।
म्युकोसाभित्र क्यान्सर बनाउन सक्ने तत्व छिर्नसक्ने
पनि बनाइदिन्छ । त्यसैगरी मद्यपानले क्यान्सर
बनाउनसक्ने तत्वको क्षमता र असरमा वृद्धि गरिदिन्छ
। पोषणको कमी तथा सुर्तीलाई
घुलनशील बनाइदिन्छ
।
कडा रक्सीले मुख, घाँटी र कलेजोको क्यान्सर
गराउँछ
। सुर्ती र रक्सी दुवै सेवन
गर्दा मुखको क्यान्सर हुने
सम्भावना बढी हुने अनुसन्धानले देखाएको छ ।
संक्रमण
इप्सटन वार, साइटोमेगालो इनकलुजन, हप्स सिम्प्लेक्स,
एच.आई.भी., भेरिसेलाजुस्टर भाइरस, ह्युमन
प्यापिलोमा र क्यान्डिडाको संक्रमणले
पनि मुखको क्यान्सर हुन्छ ।

पोषणको कमी

फलाम, जस्ता, तामा र म्यागनिज खनिज
पदार्थको कमीले तन्तुलाई एन्टी अक्सिडेन्ट
तत्वको कमी र ट्युमर इन्हान्सिङ प|
mी रेडिकलको उत्पादनमा वृद्धि गरी र भिटामिन
ए,
ई र सीको कमीले एमाइनबाट नाइट्रस
एमाइनमा बदल्ने
क्रम बढाई मुखको क्यान्सर गराउँछ ।

चोटपटक, दीर्घकालीन घर्षण
तिखिला दाँत, नमिलेका दाँत,
नमिलेका नक्कली दाँत, भाँचिएका दाँत, फोहोर मुख,
कम तेल भएको खाना, ज्यादै मसलेदार, तातो खाना,
रातो खुर्सानी, धेरै नुन, लगातार लामो समयसम्म
प्रयोग गर्दा घाउ भएर, रगडिएर, मुखको क्यान्सर बन्छ ।

सूर्यको प्रकाश
अल्ट्राभाइलेट, आयोनाइजिङ विकीरणले मुखको क्यान्सर प्रायः तल्लो ओठको क्यान्सर
गराउन सक्छ । सूर्यको प्रकाशले छालाको र
ओठको क्यान्सर गराउँछ ।

दुई प्रतिशतभन्दा कम मुखका क्यान्सर आनुवंशिक
तथा वंशानुगत रूपमा परिवारमा पनि भएको देखिन्छ ।

त्यसैगरी मुखको क्यान्सर ४५
वर्षभन्दा बढी उमेरकामा ९५ प्रतिशत देखिएकाले
उमेरलाई पनि कारण मान्न सकिन्छ ।